Πρόβλεψη δεξιοτήτων: βασικές τάσεις της ΕΕ έως το 2030
Περίληψη
Οι προβλέψεις δεξιοτήτων του Cedefop προσφέρουν ποσοτικές προβλέψεις για τις μελλοντικές τάσεις στην απασχόληση ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας και επαγγελματικής ομάδας. Υπολογίζονται επίσης οι μελλοντικές τάσεις στο επίπεδο εκπαίδευσης του πληθυσμού και του εργατικού δυναμικού. Οι προβλέψεις του Cedefop χρησιμοποιούν εναρμονισμένα διεθνή δεδομένα και μια κοινή μεθοδολογική προσέγγιση με σκοπό να προσφέρουν συγκρίσεις μεταξύ χωρών σχετικά με τις τάσεις απασχόλησης σε τομείς, επαγγέλματα και προσόντα. Οι προβλέψεις και οι μεθοδολογίες που εφαρμόζονται επικυρώνονται από μια ομάδα εθνικών εμπειρογνωμόνων. Ωστόσο, δεν είναι ο σκοπός τους να υποκαταστήσουν τις εθνικές προβλέψεις, οι οποίες συχνά χρησιμοποιούν πιο λεπτομερείς μεθοδολογίες και δεδομένα, ενώ ενσωματώνουν επίσης σε βάθος γνώση της αγοράς εργασίας της χώρας.
Ο τελευταίος γύρος προβλέψεων καλύπτει την περίοδο έως το 2030. Οι προβλέψεις λαμβάνουν υπόψη τις παγκόσμιες οικονομικές εξελίξεις έως τον Μάιο του 2017. Παρά τις διακρατικές διαφορές, η οικονομία της ΕΕ στο σύνολό της αναμένεται να παρουσιάσει μέτρια ανάπτυξη, μετά από καλύτερη από την αναμενόμενη απόδοση το 2017. Κατά τη διάρκεια του 2018 και του 2019, η οικονομία της ΕΕ στο σύνολό της αναμένεται να αναπτυχθεί, αν και με βραδύτερο ρυθμό σε σύγκριση με το 2017, υποστηριζόμενη από την αύξηση των δαπανών των νοικοκυριών και την πτώση της ανεργίας, αν και η αύξηση των μισθών παραμένει χαμηλή. Οι επενδύσεις αναμένεται επίσης να αυξηθούν λόγω των ευνοϊκών συνθηκών χρηματοδότησης και των βελτιωμένων οικονομικών προοπτικών. Οι βασικές παραδοχές του βασικού σεναρίου περιλαμβάνουν την πρόβλεψη του πληθυσμού της Eurostat που ήταν διαθέσιμη το 2017 (Europop 2015) και τις βραχυπρόθεσμες μακροοικονομικές προβλέψεις που εκπόνησε η ΓΔ ECFIN τον Μάιο του 2017.
Πρόβλεψη δεξιοτήτων: βασικές τάσεις της ΕΕ έως το 2030
2030 Προοπτική απασχόλησης
Το επίπεδο απασχόλησης στην ΕΕ28 προβλέπεται να αυξηθεί περαιτέρω από το 2016 και μετά (βλ. Σχήμα 1 ), με συνολική εκτιμώμενη αύξηση κοντά στο 6% κατά την περίοδο έως το 2030. Κατά την περίοδο 2021 – 2026, η αύξηση της απασχόλησης εκτιμάται ότι είναι η υψηλότερη (2,6 %) ενώ μετά θα ακολουθήσει ήπια επιβράδυνση. αντανακλά κυρίως τις φθίνουσες δημογραφικές τάσεις της Ευρώπης. Ορισμένα από τα κράτη μέλη αναμένεται να βιώσουν τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, κατά την περίοδο πρόβλεψης, περιλαμβάνουν την Κύπρο, την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, τη Μάλτα και την Ισπανία.
Επισκόπηση εργατικού δυναμικού
Ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας στην Ευρώπη προβλέπεται να αυξηθεί κατά 3,5% κατά την περίοδο έως το 2030. Ωστόσο, το εργατικό δυναμικό αναμένεται μόνο να παρουσιάσει μικρή αύξηση (0,6%) κατά την ίδια περίοδο. Αναλυτικότερα, ορισμένες χώρες όπως το Λουξεμβούργο ή η Κύπρος εκτιμάται ότι θα παρουσιάσουν αύξηση άνω του 11%, σε αντίθεση με τη Βουλγαρία, την Ελλάδα, τη Λετονία ή τη Λιθουανία, οι οποίες αναμένεται να αντιμετωπίσουν σημαντική μείωση.
Σε επίπεδο ΕΕ, το ποσοστό συμμετοχής εκτιμάται ότι θα παρουσιάσει μικρή μείωση (-1,6 εκατοστιαίες μονάδες) με λίγες μόνο χώρες, όπως η Ουγγαρία, η Δανία, οι Κάτω Χώρες και η Φινλανδία, να αναμένεται να έχουν μια μικρή θετική αλλαγή. Τα μειωμένα ποσοστά συμμετοχής μπορεί να αποδοθούν στη μεταβαλλόμενη σύνθεση του εργατικού δυναμικού, καθώς οι νεότερες ηλικίες (25 – 34 ετών), με γενικά πολύ υψηλά ποσοστά συμμετοχής και για τα δύο φύλα, αναμένεται να μειωθούν σε αριθμό. Ουσιαστικές μειώσεις προβλέπονται επίσης για ηλικιωμένες κοόρτες (ηλικίας 45 – 49 ετών), οι οποίες είναι επίσης πολύ δραστήριες στην αγορά εργασίας. Ειδικά για την Ιταλία και τη Λετονία, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του εργατικού δυναμικού για αυτές τις ηλικίες κοόρτης αναμένεται να μειωθεί κατά -1,5%. Από την άλλη πλευρά, ο αριθμός των εργαζομένων με παραδοσιακά χαμηλά ποσοστά συμμετοχής (π.χ. 60+) αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά.
Τομεακές τάσεις απασχόλησης
Οι πτωτικές τάσεις στην απασχόληση κατά την περίοδο 2011 – 2016 προβλέπεται να μετριαστούν για τους περισσότερους από τους ευρύτερους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας και αντίστροφες για τον κατασκευαστικό τομέα (βλ. Σχήμα 2 ). Ειδικά, το τελευταίο θα αντιμετωπίσει ελαφρά άνοδο μετά το 2020 (δίπλα σε διαδοχικές ύφεση – 0,2% το 2016 – 2021 και – 0,5% το 2021 – 2030). Αντιθέτως, στη Γαλλία και τη Μάλτα, ο κατασκευαστικός τομέας αναμένεται να έχει την υψηλότερη ετήσια ανάπτυξη (κατά τη διάρκεια του 2016 – 2030), μεταξύ των ευρέων τομέων. Ο πρωτογενής τομέας και οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας θα συνεχίσουν να συρρικνώνονται, ενώ η μείωση θα είναι πιο έντονη για εξόρυξη και λατομεία(εξαιρέσεις είναι η Δανία και το Λουξεμβούργο, όπου θα έχει την υψηλότερη ετήσια ανάπτυξη). Αναλυτικότερα, η υψηλότερη ετήσια αύξηση της απασχόλησης, για 17 κράτη μέλη της ΕΕ, θα παρατηρηθεί στις επιχειρήσεις και σε άλλες υπηρεσίες (και για τις δύο περιόδους 2016-2021 και 2021-2030).
Όσον αφορά τους υποτομείς, άλλες επιχειρηματικές υπηρεσίες (π.χ. τηλεπικοινωνίες, δραστηριότητες ακινήτων, διαφήμιση και έρευνα αγοράς) και διάφορες υπηρεσίες ( π.χ. βιβλιοθήκες, αρχεία, μουσεία και άλλες πολιτιστικές δραστηριότητες, δραστηριότητες τζόγου και στοιχημάτων ) είναι εκείνες όπου οι μεγαλύτερες ( αναμένεται ετήσια αύξηση.
Άνοιγμα θέσεων εργασίας κατά επαγγελματική ομάδα
Οι προβλέψεις δεξιοτήτων του Cedefop εκτιμούν το σύνολο των θέσεων εργασίας ανά επαγγελματική ομάδα ως το άθροισμα των καθαρών αλλαγών στην απασχόληση και των αναγκών αντικατάστασης. Η καθαρή αλλαγή απασχόλησης αναφέρεται σε νέες θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν λόγω της επέκτασης της οικονομίας. Οι ανάγκες αντικατάστασης προκύπτουν καθώς το εργατικό δυναμικό που εγκαταλείπει το επάγγελμα λόγω συνταξιοδότησης ή αλλαγής σταδιοδρομίας. Οι ανάγκες αντικατάστασης, γενικά, παρέχουν περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης από τις νέες θέσεις εργασίας, πράγμα που σημαίνει ότι προκύπτουν σημαντικές ευκαιρίες απασχόλησης ακόμη και σε επαγγέλματα που αλλιώς μειώνονται σε μέγεθος (δηλαδή οι γεωργικοί εργαζόμενοι είναι ένα τυπικό παράδειγμα, καθώς οι ηλικιωμένοι εργαζόμενοι που απασχολούνται στον τομέα θα πρέπει να αντικατασταθούν) .
Το Σχήμα 3 δείχνει τα συνολικά ανοίγματα θέσεων εργασίας από ευρεία επαγγελματική ομάδα κατά την περίοδο 2016 – 2030. Το πρώτο μέρος (σκούρο μπλε) κάθε γραμμής παρουσιάζει την καθαρή αλλαγή που μπορεί να είναι είτε θετική είτε αρνητική. Το δεύτερο μέρος (γαλάζιο) παρουσιάζει τις πρόσθετες ανάγκες απασχόλησης που προσθέτουν στα συνολικά ανοίγματα θέσεων εργασίας μόλις ληφθεί υπόψη η καθαρή αλλαγή. [1] Το σχήμα 3 δείχνει ξεκάθαρα ότι οι περισσότερες θέσεις εργασίας που αναμένεται να δημιουργηθούν στην ΕΕ28 θα οφείλονται στην ανάγκη αντικατάστασης εργαζομένων που εγκαταλείπουν συγκεκριμένα επαγγέλματα. Επομένως, θα δημιουργηθούν πολλές ευκαιρίες απασχόλησης για τους επαγγελματίες , συμβάλλοντας σχεδόν στο 19% σε ολόκληρη την οικονομία, με σχεδόν 29 εκατομμύρια θέσεις εργασίας (πάνω από το 80% από αυτές λόγω ζήτησης αντικατάστασης).Οι εργαζόμενοι βιοτεχνίας και συναφών συναλλαγών, παρόλο που θα αντιμετωπίσουν μείωση του μεγέθους της απασχόλησης (δηλ. Όπως φαίνεται από την αρνητική ζήτηση επέκτασης) Η ανάγκη αντικατάστασης υπαρχόντων εργαζομένων θα δημιουργήσει σημαντικό αριθμό νέων θέσεων εργασίας.
Η πλειοψηφία των νέων θέσεων εργασίας θα δημιουργηθεί για νομικούς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς και επαγγελματικούς συνεργάτες, με 4 από τις 5 νέες θέσεις εργασίας να αναφέρονται σε επαγγέλματα υψηλής ειδίκευσης. Όσον αφορά τις συνολικές θέσεις εργασίας (ανοίγματα λόγω καθαρών αλλαγών και αναγκών αντικατάστασης), τα επαγγέλματα που θα συμβάλουν στον υψηλότερο αριθμό στην ευρωπαϊκή οικονομία κατά την περίοδο έως το 2030 είναι επαγγελματίες συνεργάτες επιχειρήσεων και διοίκησης . Ωστόσο, θα δημιουργηθεί ένας σημαντικός αριθμός θέσεων εργασίας για επαγγέλματα που παραδοσιακά θεωρούνται μεσαία ειδικευμένα, όπως οι πωλητές, οι καθαριστές και οι βοηθοί. Συγκεκριμένα, σε επτά χώρες, αυτά τα δύο επαγγέλματα εκτιμάται ότι έχουν τη μεγαλύτερη ζήτηση κατά την περίοδο 2016-2030 (π.χ. στην Κύπρο, τη Γαλλία, τη Μάλτα).
Οι οδηγοί της επαγγελματικής αλλαγής
Μέσα στις προβλέψεις δεξιοτήτων του Cedefop, η μελλοντική αύξηση της απασχόλησης (ή η μείωση) των επαγγελμάτων αποσυντίθεται περαιτέρω με το διαχωρισμό των εθνικών οικονομικών συνιστωσών από τις περιφερειακές βιομηχανικές και οικονομικές επιπτώσεις, βοηθώντας στην ερμηνεία του τι οδηγεί την αλλαγή. Ειδικότερα, θεωρεί ότι η αύξηση της απασχόλησης μπορεί να εξηγηθεί από τρεις πιθανούς παράγοντες: α) τάσεις της οικονομίας (δηλαδή ανάπτυξη ή πτώση), β) μετατοπίσεις της απασχόλησης μεταξύ τομέων (δηλαδή ορισμένοι τομείς αποκτούν σημασία στη συνολική απασχόληση ενώ άλλοι χάνουν) και γ) αλλαγές στην επαγγελματική δομή εντός τομέων (δηλαδή παράγοντες που καθιστούν ορισμένα επαγγέλματα πιο σημαντικά / απαιτούμενα από άλλα σε όλους τους τομείς, π.χ. εκπαίδευση, μετανάστευση, τεχνολογική αλλαγή κ.λπ.).
Οι τομεακές αλλαγές της οικονομίας της ΕΕ των 28 και η στροφή προς τις επιχειρηματικές υπηρεσίες θα ωφελήσουν και θα δημιουργήσουν νέα ζήτηση για μια σειρά από τυπικά επαγγέλματα υψηλής ειδίκευσης όπως νομικοί, κοινωνικοί και πολιτιστικοί επαγγελματίες , επαγγελματίες επιχειρήσεων και διοίκησης , φιλοξενία, λιανικές και άλλες υπηρεσίες διευθυντές. Ωστόσο, ορισμένα μεσαία και χαμηλά εξειδικευμένα επαγγέλματα, όπως υπάλληλοι εξυπηρέτησης πελατών και καθαριστές και βοηθοί θα επωφεληθούν επίσης από αυτές τις τομεακές αλλαγές. Από την άλλη πλευρά, τα επαγγέλματα με χαμηλή ειδίκευση που σχετίζονται με τον πρωτογενή τομέα και τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και τη μεταποίηση, όπως οι αγρότες διαβίωσης, οι αλιείς, οι κυνηγοί και οι συλλέκτες ήσυναρμολογητές, εκτιμάται ότι υποφέρει από τις αρνητικές τομεακές αλλαγές.
Οι εξελίξεις της τεχνολογίας και ιδίως των ΤΠΕ, οι οποίες τώρα γίνονται ευκολότερες για χρήση από όλους ανεξάρτητα από την εξειδίκευσή τους, θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη δομή ορισμένων ομάδων επαγγελματικών εργασιών με χαμηλή εξειδίκευση, συμπεριλαμβανομένων των γραμματέων αριθμητικών και υλικών εγγραφής και γενικών και γραμματέων πληκτρολογίου ( ειδικά στη Δανία, την Ισπανία, τη Γαλλία ή τη Λετονία). Άλλα επαγγέλματα χαμηλής ειδίκευσης, ωστόσο, όπως οι συναρμολογητές θα επωφεληθούν από αυτές τις εξελίξεις της τεχνολογίας, καθιστώντας τον ρόλο τους πιο πολύτιμο.
Επομένως, η τελική επίδραση στην επαγγελματική αλλαγή εξαρτάται από έναν αριθμό παραγόντων που όλοι πρέπει να εξεταστούν μαζί. Για παράδειγμα, όπως περιγράφεται παραπάνω, για συναρμολογητές θα υπάρχουν τόσο θετικά όσο και αρνητικά αποτελέσματα. Ωστόσο, το θετικό αναμένεται να υπερτερεί των αρνητικών με αποτέλεσμα την αύξηση της ζήτησης κατά την περίοδο έως το 2030 (εκτός από τις Κάτω Χώρες και τη Σλοβενία).
Απαίτηση και παροχή δεξιοτήτων
Μέσα στις προβλέψεις δεξιοτήτων Cedefop, οι δεξιότητες πληρούνται από το υψηλότερο επίπεδο προσόντων που κατέχουν άτομα στο εργατικό δυναμικό και την απασχόληση. Διακρίνονται τρία επίπεδα, δηλαδή υψηλά, μεσαία και χαμηλά, τα οποία αντιστοιχούν στην επίσημη ταξινόμηση ISCED. Ωστόσο, η επαγγελματική ομάδα προσφέρει επίσης μια ένδειξη του επιπέδου δεξιοτήτων που απαιτείται, καθώς ορισμένα επαγγέλματα (π.χ. επαγγελματίες) συνήθως απαιτούν δεξιότητες υψηλού επιπέδου, ενώ μερικά άλλα (π.χ. στοιχειώδη) συνήθως απαιτούν μόνο βασικά. Επομένως, οι επαγγελματικές ομάδες συνδέονται επίσης με ένα επίπεδο δεξιοτήτων.
Το σχήμα 4 δείχνει τα μερίδια των συνολικών θέσεων εργασίας για τις ανάγκες προσόντων. Οι περισσότερες θέσεις εργασίας, που προβλέπεται να δημιουργηθούν κατά την περίοδο έως το 2030, θα απαιτούν μεσαίο επίπεδο εκπαίδευσης, ενώ περίπου το 43% των θέσεων εργασίας θα απαιτήσει υψηλό. Οι χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά που εκτιμάται για το συνολικό άνοιγμα θέσεων εργασίας που απαιτούν υψηλά προσόντα, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, είναι η Πορτογαλία, η Γερμανία, η Αυστρία και η Ρουμανία. Ενώ το αντίστροφο ισχύει για την Πολωνία, την Ιρλανδία και την Κύπρο, με πάνω από το 50% των θέσεων εργασίας απαιτούν υψηλά προσόντα. Από την άλλη πλευρά, σχεδόν το 11% των συνολικών θέσεων εργασίας θα απαιτήσει χαμηλό επίπεδο προσόντων (η Πορτογαλία, η Δανία και η Ρουμανία θα έχουν τα υψηλότερα ποσοστά).
Εξετάζοντας τις μελλοντικές ευκαιρίες απασχόλησης ( συνολικά ανοίγματα θέσεων εργασίας ) για υψηλά προσόντα , ο μεγαλύτερος αριθμός αναμένεται να εμφανιστεί σε επαγγελματίες επαγγελματίες και διοικητικούς συνεργάτες, επαγγελματίες διδασκαλίας και νομικούς, κοινωνικούς και πολιτιστικούς επαγγελματίες . Ωστόσο, η ζήτηση εξέγερση αναμένεται για ευκαιρίες απασχόλησης με υψηλά προσόντα για τους εργαζόμενους πωλήσεων , καθώς και
Οι μελλοντικές τάσεις προσφοράς εργασίας εξαρτώνται από το μέγεθος του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας (ορίζεται ως άτομα ηλικίας 15 ετών και άνω), τα ποσοστά συμμετοχής στην αγορά εργασίας και την έκταση που οι άνθρωποι αποκτούν επίσημα προσόντα.
Όπως φαίνεται από το Σχήμα 5 , τα ποσοστά των ατόμων με προσόντα υψηλού επιπέδου αναμένεται να συνεχίσουν να αυξάνονται κατά την περίοδο έως το 2030, ενώ τα άτομα μεσαίου και χαμηλού επιπέδου εκπαίδευσης αναμένεται να παρουσιάσουν μικρή μείωση.
Όταν η ζήτηση και η προσφορά εξετάζονται από κοινού, αναμένεται ότι η αυξανόμενη ζήτηση για προσόντα υψηλού επιπέδου θα ξεπεράσει την προσφορά κατά την επόμενη δεκαετία. Από την άλλη πλευρά, οι μειωμένοι αριθμοί στην προσφορά προσόντων χαμηλού επιπέδου, οι οποίοι επί του παρόντος είναι υψηλότεροι από τη ζήτηση, τελικά θα εξισορροπηθούν με τη ζήτηση.
[1] Η πρόσθετη απασχόληση χρειάζεται ίση ζήτηση αντικατάστασης όταν η καθαρή αλλαγή είναι θετική. Ωστόσο, σε περιπτώσεις που η καθαρή αλλαγή είναι αρνητική, ισοδυναμούν με τη ζήτηση αντικατάστασης συν την απόλυτη αξία της καθαρής μεταβολής.